De Munt : DE NEUS (DMITRI SJOSTAKOVITSJ)
De debuutopera van Dmitri Sjostakovitsj is een geinige satire in drie aktes die zijn vaderland zwaar op de korrel neemt. Een jeugdwerk waarin de componist toont dat hij zelfs op jonge leeftijd mee kon met de belangrijkste stromen in de Europese muziekgeschiedenis.
Twintig jaar is Dmitri Sjostakovitsj in de zomer van 1927, wanneer hij begint te schrijven aan zijn eerste opera De neus. De jonge Sjostakovitsj is op dat moment een vrijwel onbekende muzikant-componist die vooral aan de bak komt als pianobegeleider bij stille films in de Moskovitische bioscopen. Een gemeenschappelijke vriend brengt hem dat jaar echter in contact met de beroemde theaterregisseur Vsevolod Meyerhold, die Dmitri aanstelt in zijn theater. De regisseur kan de compositie van De neus vanop de eerste rij volgen, en zijn groteske en cartooneske theatertaal is een belangrijke invloed zijn voor Sjostakovitsj’debuutopera. Sjostakovitsj baseert zich voor zijn opera op een verhaal van Nikolaj Gogol. Zelf zei de componist daarover: “Ik voelde de noodzaak om me tot Gogol te wenden omdat ik de Sovjetschrijvers – hoewel ze veel belangrijke werken geproduceerd hebben – niet tot een operalibretto verwerkt kreeg. […] Bovendien is De neus een van Gogols sterkste teksten, met sprankelend taalgebruik en expressiever dan enige andere tekst uit zijn Petersburgse Vertellingen. ”
Expressief is het verhaal zeker en vast, maar evengoed helemaal van de pot gerukt: op een ochtend staat majoor Kovalev op, en merkt hij dat zijn neus verdwenen is. Zijn reukorgaan heeft gargantueske proporties aangenomen, is door de stad op wandel getrokken en heeft zich onderweg ook nog eens opgewerkt in de bureaucratische pikorde, waardoor het voor Kovalev een hele uitdaging blijkt om zijn neus opnieuw te pakken te krijgen. Maar eind goed al goed, wanneer een massa omstaanders de neus bij elkaar timmert en tot normale proporties reduceert, en hij zijn plaatsje op het aangezicht van Kovalev opnieuw inneemt.
Jammer genoeg hadden de dienstdoende sovjetfunctionarissen maar weinig gevoel voor humor. Hoewel Sjostakovitsj’debuutopera in artistieke kringen gelauwerd werd voor de manier waarop hij als Russisch componist aansluiting vond bij de Europese hoofdstroom, zag het partijbestuur vooral een opera die brak met de traditie en veel te experimenteel was. Een opera die geen thema’s uit de Sovjetrealitiet naar voren schoof ook. Na nauwelijks zestien voorstellingen in het Leningrad Opera Theater verdween De neus decennialang uit beeld. Zeker wanneer Sjostakovitsj twee jaar later helemaal uit de gratie valt met Lady Macbeth uit het district Mtsensk. Pas in 1974, meer dan twintig jaar na het overlijden van Jozef Stalin, kon de opera opnieuw op de planken komen in de Sovjetunie.
De neus is een immense acteursopera. Er komen in de relatief korte drieakter meer dan tachtig personages in de opera voor: de overgrote meerderheid daarvan zijn gezongen rollen en slechts enkele gesproken. In de Munt nemen elf zangers al deze rollen op zich.
Wanneer :
Première 20 juni – 20.00u
21, 23, 27, 29 & 30 juni – 20.00u
25 juni – 15.00u
02 juli – 15.00u
Waar : De Munt – Brussel
Info & tickets : www.demunt.be